Erik Satie

Ερίκ Σατί/ Erik Satie 1866-1925
ERIC SATIE

Ἂρχισε νά μελετᾶ πιάνο στά ἑφτά του χρόνια· ὃταν, στά δεκατρία, ἒδωσε ἐξετάσεις εὶσαγωγῆς στό Ὡδεῖο τοῦ Παρισιοῦ, ὃλοι οἱ δάσκαλοι τῆς ἐπιτροπῆς συμφώνησαν: «ἀτάλαντος»· καί τόν ἒστειλαν στό σπίτι του.
Ἐκεῖνος πῆγε στο σπίτι του, συνέχισε τη μελέτη και ἐπανῆλθε στά δεκαεφτά του. Ἐκεῖνοι τόν κράτησαν ἓναν χρόνο, βεβαιώθηκαν για την ὀρθότητα τῆς ἀρχικῆς των κρίσης καί τόν ξαναέστειλαν στό σπίτι του.
Βέβαιον ἦταν αὐτό πού αποδείχθηκε στη συνέχεια: Ἡ κλωτσιά ἀπό τήν κατεστημένη μουσική ἐκπαίδευση ἒγινε αἰτία ὣστε ὁ Ἑρίκ Σατί νά ἀναζητήσει τόν δικό του δρόμο στη μουσική καί νά γίνει ἒτσι ὁ πρωτοπόρος μιᾶς γεννεᾶς συνθετῶν οἱ ὁποῖοι ἐπιθυμοῦσαν νά δραπετεύσουν ἀπό τή μουσική δεσποτεία τοῦ Ριχάρδου Βάγκνερ.
Ἂρχισε νά ἐργάζεται ὡς πιανίστας σέ καφενεία τῆς Μονμάρτης, νά μελετᾶ Μεσαιωνική μουσική καί νά συνθέτει.
Ἒδινε δικές του ὁνομασίες σέ συνθέσεις πού ἐκτιμοῦσε ὃτι ἀποτελοῦσαν καινούργιο εἶδος στή μουσική: Ogives, Gnossienne.

Gnossienne ἀρ. 1.

Ἒγραφε τίς παρτιτοῦρες χωρίς τίς διαστολές πού κλείνουν τό μέτρο καί σημείωνε ὁδηγίες πρός τόν ἑρμηνευτῆ πού δέν εἶχαν καμμία σχέση μέ τή ὑπάρχουσα μουσική ὁρολογία: Φωτεινό σάν αὐγό, Ἐδῶ ἒρχεται τό φορητό φανάρι, Κουκούλωσε τόν ἦχο, Ἂνοιξε τό κεφάλι σου, Λύσ’ το μόνος σου.

Ὃταν, στήν αὐγή τοῦ εἰκοστοῦ αἰώνα, ἀνέτειλλαν τά ἀστέρια τοῦ Κλώντ Ντεμπυσσύ καί τοῦ Μωρίς Ραβέλ, ὁ Ἑρίκ Σατί εἶχε προλάβει, μέ τίς συνθέσεις του, νά θέσει στό μουσικό ἀκροατήριο τοῦ Παρισιοῦ τό ἐρώτημα Ποιός-εἶναι-πρόδρομος-ποιανοῦ;

Στά σαράντα του χρόνια, ἢδη ὁλοκληρωμένος μουσικός, ξαναπῆγε στό Ὡδεῖο, στή Schola Cantorum, γιά νά μελετήσει - 2 - ἀντίστιξη καί ἐνορχήστρωση. Ἒπειτα ἀπό τρία χρόνια πήρε τό
ἐνδιάμεσο δίπλωμα μέ Tres bien.

Ἐπί ἀρκετά χρόνια ἦταν ὁ ἐπίσημος συνθέτης τοῦ Ροδοσταυρισμοῦ, μιᾶς φάσης στην ἐξέλιξη τῆς πνευματικῆς ἱστορίας τῆς Εὐρώπης μεταξύ τῆς Ἀναγέννησης και τοῦ 17ου αἰώνα, με τον ὁποῖο ἀρχίζει ἡ λεγομένη «ἐπιστημονική ἐποχή», μεταξύ τῆς μυστικῆς παράδοσης τοῦ Ἑρμῆ τοῦ τρισμεγίστου καί τῆς Καβάλα κι ἐκείνης τῶν Ἀλχημιστῶν, παράδοσης ἡ ὁποία ἀκούγεται ἀκόμη και σήμερα στο ἑλληνικό ραδιόφωνο.
«Ροδόσταυροι, αδέρφια μου!», κραυγάζει κάθε πρωί, στήν ἐκπομπή του, ἓνας δημοσιογράφος.

Ἀπό μιά γκαρσονιέρα τοῦ προαστείου Arceuil τοῦ Παρισιοῦ, ὃπου ἒζησε τά τελευταῖα 27 χρόνια τῆς ζωῆς του, συνέχισε νά ἀσκεῖ ἐπίδραση στόν Ντεμπυσσύ, τόν Ραβέλ ἀλλά καί σέ νεωτέρους συνθέτες ὃπως ὁ Νταριούς Μιγιώ, ὁ Φρανσίς Πουλένκ και ὁ Τζιών Κέϊτζ.

Ὁ Ἑρίκ Σατί γιά τόν ἑαυτό του:

Ἀναπνέω πολύ προσεχτικά (λίγο κάθε φορά) καί σπάνια χορεύω. Ὃταν βαδίζω κρατάω τά πλευρά μου καί κοιτάζω συχνά πίσω μου.
Ἡ ἒκφρασή μου εἶναι πάντα σοβαρή. Ὃταν γελῶ, τό κάνω χωρίς πρόθεση, γι’ αὐτό καί ἀπολογοῦμαι πάντα εὐγενικά.
Ἡ διατροφή μου ἀποτελεῖται, ἀποκλειστικά, ἀπό τροφές πού εἶναι λευκές. (Φείδομαι λεπτομερειῶν, διότι ἐξεγείρουν.)
Πρίν γράψω κάποιο κομμάτι, κάνω ἀρκετούς περιπάτους γύρω του, παρέα μέ τόν ἑαυτό μου.

Ἐκκεντρικός καί χιουμορίστας, δέν ἒγινε ἀποδεκτός ἀπό τήν κοινωνία τοῦ Παρισιοῦ τῆς ἐποχῆς του, παρά τίς προσπάθειες τοῦ Ντεμπυσσύ καί τοῦ Ραβέλ. Παντοῦ και πάντα, ἡ κινούμενη ἂμμος δεν ἀποδέχεται παρά ἐκείνους πού ἐμφανίζουν την ὁμοιομορφία τοῦ κόκκου, ἐνῶ ἀπορρίπτει ὃσους ἐμφανίζουν ἰδιαίτερη, διακριτή, ξεχωριστή μορφή.

Ἒπειτα ἀπό χρόνια βαριοῦ ἀλκοολισμοῦ πέθανε ἀπό κίρρωση τοῦ ἢπατος, στά 1925, σέ ἠλικία 59 χρόνων. - 3 - Ὃταν, μετά τήν κηδεία του, οἱ φίλοι του μπῆκαν, γιά πρώτη φορά, στή γκαρσονιέρα του, στήν ὁποία δέν εἶχε μπεῖ κανείς στά 27 χρόνια πού ἒζησε ἐκεῖ, ἒνιωσαν σάν νά βρέθηκαν μέσα
στόν τάφο τοῦ Τουταγχαμών: Ἐκτός ἀπό τή σκόνη καί τίς ἀράχνες, εἶδαν τέσσερα πιάνα – δύο πλάτη μέ πλάτη καί ἐπάνω τους ἂλλα δύο ἀντεστραμμένα, μέ τήν ίδια σχέση –πλάτη με πλάτη· ἑκατό ὀμπρέλλες, προφανῶς ἀχρησιμοποίητες· ἓξι άπό τά δώδεκα ὃμοια βελούδινα κοστούμια πού εἶχε ἀγοράσει τήν ἲδια μέρα, τήν περίοδο τοῦ βελούδινου gentelman τῆς ζωῆς του καί δέν εἶχε προλάβει νά φορέσει, ἀφοῦ φοροῦσε τό ἲδιο κοστούμι μέχρι νά λιώσει, πρίν φορέσει τό ἑπόμενο…

Μόλις τά τελευταῖα εἲκοσι χρόνια (1990-2010), δηλαδή ἑξῆντα χρόνια μετά ἀπό τόν θάνατό του ἀναγνωρίστηκε παγκοσμίως τό ἒργο καί ἡ σπουδαιότητά του, δικαιώνοντας τό ἀπόφθεγμα-
πορτραῖτο πού εἶχε γράψει ὁ ἲδιος γιά τόν ἑαυτό του:

Je suis venu au monde tres jeune

dans un temps tres vieux.

(Ἦρθα στόν κόσμο πολύ νέος

σέ μιάν ἐποχή πολύ γερασμένη.)

© Κωνσταντῖνος Ἀν. Θεμελῆς



Τρεις Γυμνοπαιδίες: Ερίκ Σατί – Erik Satie » LesTrois Gymnopédies» / Στιγμιότυπα μιας πνευματικής επικοινωνίας Γιώργου Σεφέρη – Ερίκ Σατί

Είναι εντυπωσιακό πως ένας Γάλλος πιανίστας σε ηλικία μόνο 22 ετών γνώριζε την Ελληνική Ιστορία και μάλιστα την ετήσια γιορτή των Σπαρτιατών, διάρκειας δέκα ημερών «Γυμνοπαιδίαι». Στην τελετή γυμνοί έφηβοι χόρευαν και πάλευαν προς τιμή του Απόλλωνα.

Ο Ερίκ Σατί μόλις 22 ετών το 1888, δουλεύει πιανίστας στο καμπαρέ «Μαύρος Γάτος» της Μονμάρτρης και συνθέτει τρία έργα για πιάνο, διάρκειας 10 λεπτών, Les Trois Gymnopédies ακούστε τις.


Ο ποιητής μας Γιώργος Σεφέρης ακούει τη σύνθεση του Ερίκ Σατί το 1935 και γράφει τις δικές του Γυμνοπαιδιές: α) Σαντορίνη β) Μυκήνες. Διαβάστε – Ακούστε τη ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ ΕΔΩ και τις ΜΥΚΗΝΕΣ ΕΔΩ



Το 2002 η Πολίνα Ταμπακάκη παρουσιάζει τη μελέτη της με θέμα [«ΓΥΜΝΟΠΑΙΔΙΕΣ» ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΕΦΕΡΗ – ΕΡΙΚ ΣΑΤΙ]. Διαβάστε μια ενδιαφέρουσα παρουσίαση για το εξαιρετικό βιβλίο της κας ΤαμπακάκηΕΔΩ.



[Μεταγραφή – Παρτιτούρα για κιθάρα Erik Satie:Γυμνοπαιδία Νο2.(του Δημήτρη Ζαφειρέλη)]

Tο έργο του Ερίκ Σατί «LesTrois Gymnopédies» το αγάπησαν αρκετοί συνθέτες και μουσικοί, λογοτέχνες, ποιητές συγγραφείς. Στην Ελλάδα εκτός από το Γιώργο Σεφέρη που έγραψε τη «Σαντορίνη» και τις «Μυκήνες» ακούγοντας Γυμνοπαιδιές, έγιναν μεταγραφές για κιθάρα από τον Δημήτρη Ζαφειρέλη (προφανώς και από άλλους ) αλλά και από το συνθέτη Νίκο Ξυδάκη που συμπεριέλαβε το θέμα στις συναυλίες του «Συνέβη στην Αθήνα».

Ο Ερίκ Σατί εκτός από την Ελληνική λέξη «Γυμνοπαιδίες» χρησιμοποίησε λίγο αργότερα (1893) και τη λέξη ΓΝΩΣΗ (Gnossiennes) για μια επόμενη σύνθεσή του (θα επανέλθουμε όμως για το θέμα αυτό).

ΜΕ ΓΝΩΣΗ – ΕΛΠΙΔΑ – ΔΥΝΑΜΗ – ΑΠΟΦΑΣΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑ – ΜΕΛΩΔΙΚΑ – ΠΟΙΗΤΙΚΑ- ΕΡΩΤΙΚΑ ΤΟ 2013

ΠΡΟΣΘΗΚΗ 23/7/2014 ΕΔΩ

Στα 22 του χρόνια, ο Σατί συνθέτει τρία έργα για πιάνο (που έμελλε να γίνουν τα πιο γνωστά του), «Les Trois Gymnopédies», ανακαλώντας την ετήσια γιορτή των Σπαρτιατών, «Γυμνοπαιδίαι»· επρόκειτο μάλλον για το τελευταίο στάδιο της αγωγής στη Σπάρτη, όπου γυμνοί έφηβοι και γυμνά παιδιά εκτελούσαν γυμναστικές ασκήσεις, αναπαριστώντας ρυθμικά κινήσεις της πάλης. Την πρώτη και την τρίτη από τις «Gymnopédies» του Σατί ενορχηστρώνει μερικά χρόνια αργότερα, το 1897, ο αγαπημένος του φίλος, και ήδη δημοφιλής, Κλωντ Ντεμπυσύ (ο οποίος θεωρούσε ότι η δεύτερη δεν μπορεί να ενορχηστρωθεί).

Πηγές :
http://vulcanactiv.files.wordpress.com/2013/01/ceb5cf81ceb9ceba-cf83ceb1cf84ceb9.pdf
http://rosetabooks.wordpress.com/2012/12/31/%CF%84%CF%81%CE%B5%CE%B9%CF%82-%CE%B3%CF%85%CE%BC%CE%BD%CE%BF%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%B4%CE%AF%CE%B5%CF%82-%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%BA-%CF%83%CE%B1%CF%84%CE%AF-erik-satie-lestrois-gymnopedies/